Ik erger mij nogal dikwijls aan wat ik zie gebeuren in de wereld, maar ik aarzel om in de politiek gaan, omdat ik het politieke strijdperk veel te agressief vind.
Wat ik alvast niet wil nalaten, is hier enkele ideeën spuien om zo, van achter de schermen, misschien toch enkele politiekers te inspireren.
Mijn betoog is niet "af" het zal natuurlijk nooit "af" zijn, want de samenleving is nu eenmaal een ingewikkelde bedoening. Ik heb geen politieke of sociale wetenschappen gestudeerd, en mijn tekst zal daardoor voor zulke mensen allicht te simpel en naïef overkomen, maar dat zij dan maar zo. Opmerkingen en vragen zijn natuurlijk welkom.
Basisprincipes: eerlijkheid (iedereen gelijk voor de wet), ieder zijn veranwoordelijkheid, efficiëntie, sociaal vangnet, kontroleerbaarheid/praktische toepasbaarheid van wetten, iedereen zoveel mogelijk vrijheid en kansen op welzijn geven, kreativiteit stimuleren, de planeet leefbaar houden, en rekening houden met de "zwakheden van het vlees".
Deze basisprincipes zitten natuurlijk geprangd tussen een aantal spanningen, bv.: milieu-winst, algemeen belang-individueel belang, vrijheid-maatschappelijke orde, traditie-vooruitgang,...
Laat ons deze basisprincipes eens toepassen op enkele thema's (er mankeren er nog vele natuurlijk)...
Doordat de staat al beschikt over alle gegevens van de arbeidsmarkt en aangezien het in het belang van de staat is dat zoveel mogelijk mensen werken, is het logisch dat "de staat" centraal arbeidsbemiddelaar is. Enfin, dit hoeft niet "de staat" te zijn, maar gewoon één enkele instantie per efficiëntste regio (taalgebied? land? Europese gemeenschap?)
Interimburo's zijn parasieten die alleen maar kunnen bestaan dankzij gebreken in de wetgeving die het moeilijk maken om tijdelijk personeel aan te nemen.
Ze zijn voor beide betrokken partijen, werkgevers en werknemers, een zeer inefficiënte bedoening: een werkgever moet zich in tientallen interimburo's inschrijven om zijn kansen te verhogen, met alle rompslomp vandien: overal dezelfde papieren invullen, interviews, testen, enz. En een werkgever moet eveneens via tientallen buro's gaan zoeken om zijn kansen te vergroten. Deze manier van doen is puur tijdverlies. In België bestaat bv. er al een interim-organisatie van de overheid (t-interim). Waarom in godsnaam dan al deze andere toelaten die als enige doel hebben: geld afpakken van mensen die wel echt werken? Bovendien moeten al die buro's veel geld spenderen aan reklame, geld dat komt van... juist!
Het afschaffen van ontslagpremies (behalve dan in geval van kontraktbreuk) zou interimburo's waarschijnlijk al volkomen overbodig maken. (Zie ook: "werkloosheid".)
Het is (voor mij toch) hallucinant te zien dat er tegenwoordig méér geld verdiend wordt door met het geld van anderen te spelen, dan door echt te werken, en dat natuurlijk door een handvol superrijken! Als de winst op beursspelletjes evenveel belast zou worden als andere winst, zou dat de wereld al veel eerlijker en stabielen maken. Voor banken zou het absoluut verboden moeten zijn om zichzelf op de beurs te zetten, want net zoals gekoppelde slingers een chaotisch onvoorspelbaar systeem vormen, geldt dit voor banken die dan mekaars stabiliteit volledig onderuit kunnen halen. We hebben het allemaal gezien.
Eerlijk gezegd, denk ik dat beste bestuur van een land in principe zou moeten bestaan uit een "raad van goede intelligente wijzen", maar ja, wie moet dan beslissen wie "wijs" is?
Dan maar gewone demokratie...
Het eerlijkste basisprincipe dat hier moet gehanteerd worden, is hier zeker: "De vervuiler betaalt!".
Als het goedkoper is om bv. garnalen over duizenden kilometer per vliegtuig te transporteren om ze te laten pellen, dan dat ter plaatse van de vangst te doen; of als het goedkoper is melk over grote afstanden te versassen om verpakt te worden, dan klopt er iets niet! Men zou zulke transporten kunnen verbieden, maar dat zou enorm veel kontrole vereisen, wat niet haalbaar is. De efficientste manier om ze te verminderen, lijkt me dan ook gewoon de brandstofprijzen te verhogen; vervelend en onpopulair, ik weet het, en ik betaal ook niet graag meer voor een uitstapje, maar als men niet horen wil, moet men maar voelen. Wellicht is dat niet nodig, aangezien de brandstofprijzen gelijk hoe sterk stijgen. Alleszins zijn subsidies aan de transportsektor uit den boze. Men moet dan ook wel konsekwent zijn, en de jaarlijkse wegentaks zonder pardon afschaffen, want daardoor kost een auto voor milieubewuste zondagsrijders eigenlijk veel meer per kilometer dan voor iemand die de ganse dag op de baan is, en dat is toch wel pervers!
Als de vervuiler moet betalen, dient dat wel eerlijk te gebeuren. Het is dus bv. absurd om technologieën te gaan stimuleren die misschien strategisch interessant zijn, maar verder slechts "schijngroen", zoals elektrische auto's en zonnepanelen. Elektrische auto's hebben niet alleen energie nodig die meestal komt van vervuilende centrales, maar bij het op- en ontladen van de batterijen gaat zeer veel energie verloren, en er is ook het extra gewicht van de batterijen, de extra energie nodig voor de passagiersverwarming, en de energie en grondstof nodig voor de produktie van de batterijen! Elektrische auto's zijn dus op dit moment, alles in rekening brengend, slechter voor het milieu dan gewone auto's! (Waarom heeft men trouwens altijd elektrische huisverwarming afgeraden wegens "niet goed voor het milieu"? En nu zouden elektrische auto's ineens wél goed zijn? Hier zit een serieuze lobby achter!). Zonnepanelen lijken "groen", maar als men de vervuiling tijdens de produktie en de beperkte levensduur meerekent, zijn ze al helemaal niet meer zo groen. Het goede aan zonne-energie is dat men minder afhankelijk is van geïmporteerde energie. Subsidies zijn eigelijk pervers, want wie moet die betalen? Mensen die het geld niet hebben voor zulk een installatie of wiens huis toevallig verkeerd staat, dus dat is fundameteel oneerlijk, temeer daar de mensen met zonnepanelen de kosten toch automatisch terugverdienen!
En ook windenergie levert niet veel op voor het milieu!
Wat moet gesteund worden, is onderzoek naar lange-termijnoplossingen, zoals energie uit bv. golfkracht of kernfusie! Vergeet al die pseudo-oplossingen waarbij voedsel en land misbruikt wordt om auto's te laten rijden.
En natuurlijk is het ook lonend om mensen op te voeden om zo zuinig mogelijk met energie om te springen (spaarlampen, isolatie enz. gebruiken), en dus geen idiotieën uit te halen zoals bv. auto's overdag met hun lichten aan te laten rijden, wat helaas wel de tendens is in vele landen!
Het is een onnozele illusie te denken dat vrije konkurrentie tussen verdelers de prijs van energie voor de konsument kan doen dalen. Immers, wat doen deze verdelers? Fakturen opmaken, administratie bijhouden, en voor de rest moeten zij niets anders doen dan gigantisch veel energie en geld verkwisten om klanten van mekaar af te pakken. En wie betaalt daarvoor? Juist, de klant natuurlijk. Als een land of landengroep een centraal geregelde energieverdeling heeft, die voortdurend op efficiëntie wordt gekontroleerd, dan moet dat onherroepelijk de goedkoopste manier zijn, want er moet niks verspild worden aan reklame, geen vijfdubbele administratie worden bijgehouden, en geen tijd verspild aan alle overlopers. Hier is geen speld tussen te krijgen, probeer maar!
Bij de produktie van energie daarentegen, kan konkurrentie wel helpen om de kreativiteit te bevorderen. Immers, de beste technologische vernieuwingen worden zo beloond.
Eenzelfde redenering kan gevolgd worden i.v.m. telekommunikatie. Bij de konkurrentie van de verschillende mobiele telefonie-aanbieders bv., wordt ook gigantisch veel geld verkwist aan reklame, en dubbele uitgaven: ze moeten immers alle een volledig netwerk van antennes installeren, terwijl één eigenlijk evengoed zou volstaan. We zwijgen hier dan nog over de mogelijke gevolgen voor de volksgezondheid die al deze stralende palen allicht wel hebben!
Ook voor de post geldt hetzelfde natuurlijk: hier een vrije markt toelaten betekent dat verschillende firma's dezelfde rondes moeten doen met minder brieven of pakjes, dus pure energieverspilling. Elke firma moet zijn netwerk van kantoren, brievenbussen enz. opzetten, massaal reklame maken, enz; zotter kan het niet. En uiteindelijk wordt dit toch weer een uitputtingsslag waarbij de sterkste de zwakste zal doodkonkurreren, om weer met een monopolie te eindigen.
Ooit vertelde een hooggeplaatste ingenieur mij: "Wij hebben dit produkt op enkele maanden perfekt ontworpen... maar dan hebben we nog jaren moeten zoeken hoe we ervoor konden zorgen dat het na 10 jaar zou kapotgaan!". Mijns inziens is dit een voorbeeld van afgrijselijke dekadentie. Een onderhoudstechnieker vertelde me eens dat er ooit een fabrikant was die onverslijtbare wasmachines maakte, maar die is helaas failliet gegaan, want iedereen kocht er slechts één! Dit is zeer tragisch op wereldschaal!
Van een wegwerpmaatschappij een duurzame maatschappij maken, waarin iedereen krijgt wat hij verdient, is een zware taak voor nog vele generaties, waaraan we wel met onmiddellijke ingang moeten werken. Onderwijsmensen hebben daarin een grote verantwoordelijkheid, en enerzijds loven ze wel projekten als Oxfam, maar anderzijds gebruiken ze zelf naar hartelust illegale kopies van boeken en software!
Het mag niet zijn dat een rijke betere gezondheidszorg kan krijgen dan een arme. De gezondheidszorg mag dus nooit geprivatiseerd worden, want dat is per definitie pervers: een private organisatie wil zoveel mogelijk winst maken en dat kan vooral door de klant (hier: patiënt) zo slecht mogelijk te dienen (lees: net iets minder slecht dan de konkurrentie).
Maar... anderzijds is het ook niet eerlijk dat mensen die een gezonde levensstijl hebben, moeten betalen voor rokers, vraatzuchtigen, waaghalzen, enz. die veel meer kans hebben kanker, hartaanvallen, ongelukken enz.
De oplossing is simpel: haal het basisbedrag voor ziekteverzekering uit de inkomstenbelastingen (eerlijkst want ieder geeft wat hij kan) en extra's uit taksen op de verkoop van ongezonde produkten en diensten. Alles waarvan bewezen is dat het grotere gezondheidsrisiko's veroorzaakt, komt in aanmerking: sigaretten, varkensworsten, limonade, benzine, enz. De taks moet natuurlijk berekend worden op wetenschappelijke gronden.
Iedereen is vrij om te geloven wat hij wilt, maar iemand die de dienstverlening van een pastoor, imam, rabbi of wat dan ook wenst, mag daar dan wel zelf voor betalen, vind ik.
Het onderhoud van het historisch patrimonium van kerkgebouwen, die voor iedereen praktisch en esthetisch nut kunnen hebben, mag voor mijn part wel gerust uit de staatskas komen.
Iedereen wil natuurlijk graag ergens wonen waar het goed is om te leven. Tenzij men gelooft in karma, zit er een fundamentele onrechtvaardigheid in de plaats waar men geboren wordt. Als men echter gelooft dat iedereen dezelfde kansen moet krijgen, dan zou men alle deuren moeten openzetten, wat helaas praktisch onhaalbaar is.
We zitten hier dus met een dilemma tussen menslievendheid en eigenbelang, waarvoor waarschijnlijk geen kompromis bestaat dat iedereen tevredenstelt. Wat ik in geen geval toelaatbaar vind, is dat mensen toestromen in een land om zonder eigen inspanning daarvan te profiteren. In het beste geval zou een immigrant het recht moeten mogen krijgen om zijn bestaan in het "betere" land op te bouwen door middel van een werkvergunning in plaats van een "betaalde gevangenschap". Aan mensen die uit een oorlogsgebied komen of echt gevaar lopen in eigen land, zou men als humanitaire tegemoetkoming een beperkte renteloze lening en een basis-taalopleiding als opstarthulp kunnen geven.
Kriminineel gedrag moet kordaat, maar efficiënt, aangepakt worden. Het kan niet zijn dat iemand opgepakt wordt wegens het beroven van een oud vrouwtje of het in brand steken van een auto, om dan gewoon weer losgelaten te worden, ook al is de dader een jonge gast. Wat anderzijds ook zo lang als enigzins mogelijk dient uitgesteld te worden, is vrijheidsberoving. Als een opsluiting alleen maar oplevert dat men van anderen de knepen van het vak leert, en dat men voor de rest van zijn leven een stempel moet dragen die een normale hervatting van het leven onmogelijk maakt, dan is dat zeer kontraproduktief. Er zijn tegenwoordig genoeg hulpmiddelen zoals enkelbanden, die aan daders enerzijds een duidelijk signaal geven dat het menens is, en anderzijds de mogelijkheid geven om eervoller door het leven te gaan.
Straffen waarbij daders maatschappelijk nuttige arbeid verrichten, zijn m.i. het lovenswaardigst.
Volgens het principe dat kreativiteit en algemeen welzijn moet gestimuleerd worden, verdienen alle mensen die iets aan het kultuurleven willen bijdragen, zoveel mogelijk steun. Nu is er helaas niet genoeg geld om elke zanger, schrijver, akteur enz. zomaar een staatsloon te geven. Een uiterst liberale redenering zou ons op het eerste zicht doen denken dat we niemand moeten steunen, vermits "kwaliteit wel zal bovendrijven" en dat de besten wel genoeg zullen verdienen om te overleven.
Daar valt wel wat tegen in te brengen: (1) de "gevestigde" besten hebben veel meer geld om reklame te maken en zelfs letterlijk en gemeenweg de anderen hun affiches te overplakken. (2) Als we iedereen aan zijn lot overlaten, zullen beoefenaren van minder populaire genres het zeer moeilijk hebben, hoe kwalitatief ze ook zijn. Subsidies op basis van "kwaliteit" zouden dus ergens wel eerlijk zijn, maar dit is natuurlijk een zeer moeilijke beoordelingskwestie! (3) Diefstal door illegaal kopiëren vormt een zware bedreiging voor elke kultuurproducent tegenwoordig. Daarom zware taksen heffen op lege cd-roms en dvd's, is volslagen oneerlijk vermits men daarmee ook alle eerlijke mensen treft die bv. hun foto's op dvd's bewaren! Het is alsof men taxen zou heffen op alle lege flessen omdat daarin illegaal gestookte alkohol kan bewaard worden. Mensen die bv. gratis gekopieerd materiaal verspreiden op het internet, die moet men viseren.
Goede initiatieven, zoals die gelukkig toch al in Vlaanderen bestaan, zijn bv. de mogelijkheid om kulturele evenementen gratis aan te kondigen op een centrale webstek.
Eerlijkheidshalve zou iedereen die hetzelfde werk doet, hetzelfde moeten verdienen. In een bedrijf zouden de lonen bovendien moeten verdeeld worden volgens de meerwaarde die elke werknemer oplevert. Een kracht die daar tegenin werkt, is de wet van vraag en aanbod. Als deze volledig vrij spel kreeg, zouden de machtelozen nog minder krijgen en de machtigen nog meer naar zich toetrekken. Het is daarom goed als er zoiets als een minimumloon is... In een ideale wereld zou men ernaar moeten streven om dit overal gelijk te maken natuurlijk, maar ja...
Wat totaal onlogisch en oneerlijk is, is dat bedrijven verplicht worden om ontslagpremies uit te keren. Als een bedrijf iemand ontslaat, is dat ofwel omdat het niet genoeg winst maakt ofwel omdat de werknemer niet voldoet. Waarom zou het bedrijf (of de belastingbetaler) dan nog eens dubbel moeten gestraft worden, en de werknemer beloond? Dat slaat toch nergens op. Zolang er een systeem van werkloosheidsvergoeding bestaat, blijft de ontslagen werknemer immers beschermd tegen de hongerdood. En het is toch logisch dat zulk systeem de bedrijven 2 keer doet nadenken eer ze iemand aannemen; de reeds aangenomen werknemers worden daardoor tot het uiterste uitgeperst, en werklozen die liever tijdelijk dan niet zouden werken, blijven depressief zitten. Nee, dit systeem is bijzonder nefast voor de tewerkstelling!
Vaste benoemingen zijn dus ook niet eerlijk, want ze geven aan sommige mensen het recht om op hun lauweren te gaan rusten, terwijl anderen soms beter geschikt zouden zijn om hun werk over te nemen.
Iedereen moet dezelfde kansen krijgen, dus onderwijs zou in principe gratis moeten zijn. In België valt dit nog best mee. Men moet echter geen massa's geld steken in mensen die niet van dit aanbod gebruik wensen te maken. Als men zijn kinderen van jongsaf aan naar de kleuterschool brengt, zullen die onze taal immers voldoende kennen om de "grote" school aan te kunnen.
Iedereen wil dat zijn kind gelukkig is. We willen dus dat het met de grootst mogelijke leervreugde, de kleinst mogelijke frustraties en zo efficiënt mogelijk aan een diploma geraakt. Ieder kind is anders: sommigen hebben er baat bij om in een klasgroep te zitten, maar zeer vele worden al snel schoolmoe, bv. omdat ze wat slimmer zijn en zich de helft van de tijd vervelen, of omdat ze gepest worden, of omdat het vaste stramien wringt met hun bioritme, enz.
Nu is het zo dat ouders die hun kinderen thuis willen laten leren, financieel gestraft worden. Dat is fundamenteel oneerlijk. De keuze moet vrij zijn. Geef deze mensen bv. opleidingscheques ter waarde van het bedrag dat ze normaal indirekt op school zouden ontvangen. Daarmee kunnen ze dan boeken, materiaal enz. kopen en af en toe individuele bijlessen betalen als dat nodig is. Op die manier kost het de staat evenveel, én als er jobs zouden verloren gaan in het gewone onderwijs, worden deze aldus herschapen in het privé-onderwijs. Dus, weer iedereen kontent. Meer over onderwijsvrijheid.
Om het geïnvesteerde opleidingsgeld niet te zien verdwijnen naar het buitenland, moeten er voor geleerde mensen wel voldoende mogelijkheden zijn om mee te werken aan wetenschappelijke en technische vernieuwingen. Dat kost iets, maar het levert hoe dan ook op termijn iets op, zeker voor een land dat buiten hersenen niet veel natuurlijke rijkdommen heeft.
Het is uiterst belangrijk dat wetenschappelijk onderzoek onpartijdig gebeurt! Sponsoring door belanghebbende partijen als bv. de farmaceutische maffia, is volledig uit den boze.
Al dat gezever over de pensioenleeftijd! Laat de mensen toch gewoon zelf kiezen! Bereken het pensioenbedrag gewoon op basis van het totaal gedurende de loopbaan betaalde belastingbedrag. Iemand die vroeger wilt stoppen, krijgt navenant minder. Iemand die graag nog wat doorwerkt, krijgt meer. Met behulp van de statistieken i.v.m. levensverwachtingen enz. kan dit perfekt eerlijk berekend worden, zonder dat het de staat een enkele extra euro kost. En iedereen is kontent!
De ruimtelijke ordening in Vlaanderen is krimineel. Lintbebouwing is hét voorbeeld van hoe het niet moet, want ge krijgt er een klaustrofobisch gevoel van, ze is rampzalig voor dieren die opgesloten zitten in veel te kleine lapjes grond, en ze is zonder twijfel de oorzaak van vele verkeersslachtoffers. Als voorbeeld van hoe het wél moet, kan gelijk welk ander land van West-Europa dienen, i.h.b. Nederland.
Geschreven taal moet dienen om efficiënt informatie uit te wisselen. Als ik zie hoe gigantisch veel lesuren er op school verspild worden aan absurde spellingsregels, en als ik daarenboven zie dat zovele afgestudeerden wél allemaal weten dat ze "panneNkoek" moeten schrijven, maar dat ze niet eens meer een fatsoenlijke zin kunnen vormen, dan denk ik dat we zeer verkeerd bezig zijn! Zie hierover ook mijn tekst over de toestand van onze taal.
In principe is elke vorm van overheidssubsidiëring oneerlijk, want iemand krijgt daardoor iets waarvoor hij niks moet doen, op kosten van mensen die dit misschien helemaal niet willen. Een duidelijk voorbeeld is de subsidiëring van de tabaksteelt, die nog steeds bestaat, terwijl anderzijds zoveel wordt uitgegeven om de mensen te doen stoppen met roken.
De enige geldige reden voor een eventuele subsidiëring die ik kan bedenken, is het strategisch belang. Als een ander land een bepaald levensnoodzakelijk produkt goedkoper maakt dan het eigen land, maar er bestaat een daadwerkelijke dreiging dat dat ander land wel eens de kraan zou kunnen dichtdraaien, dan is subsidiëring van de eigen industrie misschien een oplossing, die echter steeds als voorlopig moet beschouwd worden, tot iets beters bedacht wordt.
Verkeer moet vlot en veilig kunnen verlopen, en zo milieuvriendelijk als maar mogelijk is. Enkele suggesties:
Nooit zou iemand gestraft mogen worden, of schrik hebben, om zijn eigen mening te ventileren. Elke zin die begint met "Ik vind dat..." of "Ik vrees dat..." of "Ik hoop dat..." moet vrijelijk kunnen worden uitgesproken. Elke zin die begint met "Ik beweer dat..." daarentegen, moet worden gestaafd met argumenten.
En vis mag dan al niet zo ongezond zijn, als we zo voortdoen, schiet er binnenkort gewoon niks meer over!
Een overheid die vrolijk reklames maakt als "Eet meer kwaliteitsvlees van bij ons!", beseft dus absoluut niet welke schade ze aanricht! De overheid moet vegetarisch eten stimuleren!
Het is onmenselijk om iemand die pech heeft, zomaar te laten stikken. Dus, er moet een zeker vangnet zijn voor werklozen. Rekening houdend met de natuurlijke, dus op zich niet verkeerde, eigenschap van de meeste levende wezens om met zo weinig mogelijk inspanning te overleven, moet het voor de betrokkenen ook interessant genoeg zijn om toch weer werk te zoeken. Enerzijds moet men rekening houden met de persoonlijke voorkeur van de werkloze; we willen immers dat hij plezier heeft in zijn werk, dan zal hij willen blijven werken, minder ziek zijn enz.; dus, het kan een tijdje duren vooraleer iemand iets vindt dat bij hem past. Anderzijds mag de werkloze ook niet verwachten dat de maatschappij voor hem onbeperkt blijft betalen, dus denk ik dat een geleidelijke vermindering van de uitkering, maar nooit volledige stopzetting, het meest stimulerend werkt.
Een groot probleem nu is, dat sommige lonen, zeker voor deeltijds werk, te laag zijn in vergelijking met de uitkeringen. Een voorbeeld: werkloze X kan ergens deeltijds aan het werk, en zou dan 1000€ netto per maand verdienen. Zijn uitkering is echter evenveel, dus moet X al dom zijn om dit aan te nemen. Simpele oplossing die voor iedereen winst levert: geef hem boven zijn loon nog bv. 300€ uitkering (bedrag natuurlijk gradueel aan te passen volgens het loon enz.)! De staat wint 700€ plus de extra inkomsten via belastingen enz., X is tevreden en zal het werk met plezier aannemen, en de firma is kontent, want ze kunnen nu wel iemand halftijds aannemen.
Deeltijds werken moet aangemoedigd worden! Wat kost het minst en geeft de grootste globale tevredenheid? 500 voltijds werkenden en 500 werklozen, of 1000 halftijds werkenden? Toch wel duidelijk het laatste! En, als meer mensen aan het werk zijn, kunnen de sociale lasten voor bedrijven verminderd worden!